PSİKOTEKNİK DEĞERLENDİRME NEDİR?
Çalışma psikolojisinin bir dalı olan psiko-teknik değerlendirme, bireyin belirli bir işte yeterliliğinin ortaya konulması amacı ile, gerekli bedensel ve zihinsel özelliklerinin testler aracılığıyla ölçülmesidir. Başka bir deyişle psikoteknik değerlendirme, bireyin belirli bir işe uygun olup olmadığını anlamaya yönelik olarak tasarlanmış bir inceleme-değerlendirme yöntemidir.
Psikoteknik değerlendirme
Rehber →
Şoförler İçin Psikoteknik Değerlendirme Nedir?
Psikoteknik değerlendirme, sürücülerin güvenli bir şekilde araç kullanmalarını sağlayan zihinsel ve psikolojik özelliklerinin, bilgisayar destekli testler aracılığıyla ölçülmesidir. Bu değerlendirme, sürücülerin dikkat, algı, reaksiyon süreleri, hafıza, karar verme gibi yeteneklerinin yanı sıra kişilik özellikleri ve duygusal durumlarının da değerlendirilmesini içerir.
Neden Yapılır?
- Trafik Güvenliği: Trafik kazalarının önemli bir kısmı sürücü hatalarından kaynaklanır. Psikoteknik değerlendirme, potansiyel risk taşıyan sürücüleri tespit ederek kazaların önlenmesine yardımcı olur.
- Mesleki Uygunluk: Özellikle ticari araç kullanan sürücüler için, mesleğe uygunluk ve güvenli araç kullanma becerilerinin değerlendirilmesi önemlidir.
- Psikolojik Durum: Stres, yorgunluk, depresyon gibi psikolojik durumlar, sürücülerin dikkatini dağıtarak kaza riskini artırabilir. Psikoteknik değerlendirme, bu tür durumların tespit edilmesine yardımcı olur.
Psikoteknik Değerlendirme Nasıl Yapılır?
Psikoteknik değerlendirme, genellikle bir psikolog tarafından gerçekleştirilir. Değerlendirme süreci aşağıdaki adımları içerir:
- Görüşme: Psikolog, sürücü ile görüşerek sağlık durumu, sürücü deneyimi, kaza geçmişi gibi konular hakkında bilgi alır.
- Testler: Bilgisayar destekli testler ile sürücünün dikkat, algı, reaksiyon süreleri, hafıza, karar verme gibi yetenekleri ölçülür. Ayrıca, kişilik özellikleri ve duygusal durumu hakkında da sorular sorulur.
- Simülasyon: Bazı merkezlerde, sürücülerin gerçekçi bir ortamda araç kullanma becerilerini değerlendirmek için simülasyon testleri uygulanabilir.
- Raporlama: Sonuçlar, detaylı bir rapor halinde düzenlenir ve sürücüye ve ilgili kurumlara iletilir.
Sürücülerin güvenli araç kullanılmasını sağlayan zihinsel özelliklerinin (algı, dikkat, hafıza, muhakeme vb.); psikomotor yetenek ve becerilerinin (tepki hızı, göz, el, ayak koordinasyonu vd.); tutum-davranış, alışkanlık ve kişilik özelliklerinin (risk alma, saldırganlık, sorumluluk, öz kontrol vd.) ölçülmesi ve sürücülük açısından uygunluğu ve yeterliliği hakkında bir sonuca varılmasıdır.
ÜLKEMİZDEKİ UYGULAMA:
Ülkemizde Psikoteknik Değerlendirmenin esasları ve uygulama biçimi Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 79. Maddesi ve aynı yönetmelikte yer alan 4 Sayılı Cetvelle belirlenmiştir. Söz konusu cetvelde de belirtildiği üzere, Psikoteknik Değerlendirme:
“. . . sürücülerin sahip oldukları güvenli araç kullanmalarını sağlayan zihinsel ve psikomotor yetenek düzeylerinin; bu yetenek alanlarında tanımlanan bilgisayar destekli testler aracılığıyla ölçülmesi”
olarak tanımlanmıştır. Buna göre psikoteknik değerlendirme,
· 4 sayılı cetvelde belirtilen usul ve esaslara göre,
· psikolog unvanına sahip kişilerce,
· Türkiye toplumu özelliklerine göre hazırlanmış norm (1) çalışmasına sahip olan ve normları ilgili meslek kuruluşunca (2) (Türk Psikologlar Derneği) onaylanmış olan testler kullanılarak,
· yine bu cetvelde tanımlanmış altyapı özelliklerine sahip, resmi ve özel kuruluşlar bünyesinde oluşturulan ve İl Sağlık Müdürlüğü (3) tarafından yetkilendirilmiş merkezlerde (4) yapılır.
TÜRKİYE’DE PSİKOTEKNİK DEĞERLENDİRMEYE ALINMA NEDENLERİ:
Ülkemizdeki uygulama amaçları kısaca şunlardır:
1. ) Ehliyetin yasal nedenlerle geri alınması halinde, tespit edilen kural ihlallerinin sürücülük için gerekli yetenek ve becerilerin eksikliğinden kaynaklanıp kaynaklanmadığına ilişkin bir sonuca varılması amacıyla:
Ülkemizde bu amaç doğrultusunda Karayolları Trafik Kanunu’nun alkolle ilgili 48; hızla ilgili 51; ceza puanı ile ilgili 118. Maddeleri gereğince (5) ehliyeti geri alınan kişiler için yasal zorunluluk bulunmaktadır. (EGM Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğünce halen Türkiye genelinde psikoteknik değerlendirme yapan merkezlerden derlenen verilere göre, ilgili yasanın yürürlüğe girmesinden bu yana değerlendirmeye alınan sürücü sayısı ve değerlendirmeye alınma nedenleri hakkında hazırlanan rapor için bkz. III Rapor.)
2. ) Sürücü olması uygun olmayan kişilerin belirlenmesi amacıyla: Ülkemizde bu amaç doğrultusunda, Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin, Sürücü Belgesi Alacakların Sağlık Muayenelerine Ait Esasları düzenleyen 77. Maddesi gereğince, gerekli görülen hallerde sürücü adayları, psikoteknik değerlendirmeye tabi tutulabilmektedir.
3. ) Mesleği sürücülük olan kişilerin çalışmaya devam ettikleri sürücülük açısından uygun olup olmadıklarının belirlenmesi amacıyla: Ülkemizde Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nin sürücülerde aranacak şartları düzenleyen bölümünde Madde 60 gereği “Sürücülerin yolcu ve eşya taşımacılığına ait taşıtlarda çalışabilmesi için”, ”bedeni ve psikoteknik açıdan sağlıklı olduklarını gösteren bir sağlık raporunu yetkili sağlık kuruluşlarından her beş yılda bir almaları” gerekmektedir.
4. ) Yüksek sürücülük performansı gerektiren alanlar için sürücü seçimi amacıyla (ağır vasıta sürücülüğü, uzun yol sürücülüğü, yolcu taşımacılığı gibi): Ülkemizde yasal bir zorunluluk olmadığı halde, bazı kamu kurumları ve özel şirketler psikoteknik değerlendirme sonuçlarını dikkate alarak sürücü seçme uygulaması yapmaktadırlar.
İlginizi Çekebilir: Src belgesi 1 2 3 4 nedir?